روابط پاكستان با آمریكا فراز و فرودهای بسیاری داشته و از اتحاد نسبتا منسجم در دوران جنگ سرد كه به بهانه خطر كمونیسم ایجاد شده بود تا رها شدن پاكستان به وسیله آمریكا و در مقابل توجه واشنگتن به دهلی تغییر یافته است. قراردادهای آمریكا با هند چنان سخاوتمندانه بود كه بررسی دلایل انعقاد چنین توافقنامه هایی مدت ها بحث محافل سیاسی بین المللی بود. این نشان می دهد كه آمریكا پاكستان را رها كرده و هند را جایگزین این كشور كرده است. افزایش شدید مناسبات اقتصادی دو كشور و سرمایه گذاری آمریكایی ها در هند نیز شاهد دیگری بر این مدعا است. البته نباید از یاد برد كه آمریكا حتی در دوران جنگ سرد نیز دلبستگی خاص خود به هند را نمی توانست پنهان كند و هرگز در لحظات حساس در روابط هند و پاكستان به كمك اسلام آباد نیامد.

كریستین فیر استاد دانشگاه جرج تاون آمریكا در تحلیل خود در نشریه سیاست خارجی (Foreign Policy) از پیشینه روابط آمریكا و پاكستان چنین می نویسد: 'بسیاری بر این باورند كه رابطه میان آمریكا و پاكستان از زمانی تبدیل به رابطه ای شكننده شد كه ایالات متحده در سال 1962 به دشمن اصلی پاكستان یعنی هند، در جنگ میان هند و چین، كمك تسلیحاتی نمود. ضمناً این حركت ناامید كننده آمریكا در جنگ سال های 1965 الی 1971 میان هند و پاكستان،‌ نیز با عدم همكاری آمریكا در این زمینه با پاكستان ادامه یافت. اجرای تحریم علیه پاكستان در سال 1990 و به علت تلاش پاكستان در ساخت سلاح هسته ای نیز احتمالاً آخرین میخ بر تابوت روابط میان آمریكا و پاكستان بود. این حركت آمریكا باعث شد یك ناوگان كامل از جنگنده های اف-16 كه پاكستان از پیش بهایشان را پرداخته بود، به آنها تحویل نشود.'

البته این تحلیلگر عدم كمك آمریكا به پاكستان در جنگ میان هند و پاكستان را چنین توجیه می كند:‌ 'با اینكه این حقیقت دارد كه آمریكا در جنگ سال 1962 به كمك هند شتافت و در جنگ میان هند و پاكستان، و با وجود امضای توافق نامه همكاری نظامی با پاكستان، كمكی به پاكستان نكرد، باید این نكته را پذیرفت كه پاكستان خود عامل شروع این جنگ بود. ضمناً با وجود امضای همین توافق نامه پاكستان نیز در جنگ ویتنام یا كره به كمك آمریكا نشتافت.'

كریستین فیر ادامه می دهد: ‌'لذا روابط شكننده میان آمریكا و پاكستان در نتیجه عدم اعتماد دو طرف به یكدیگر نیست؛ مشكل در این است كه دو كشور هر كدام استرات‍ژی متفاوتی نسبت به شرق دور در پیش گرفته اند و دچار تضاد منافع هستند و اگر هم توافقی میان آن دو صورت پذیرد گذرا و كوتاه مدت است. سرویس های اطلاعاتی این دو كشور بیش از همكاری بر ضد یكدیگر فعالیت می كنند. البته تمامی این فعالیت ها درحالی صورت می گیرد كه آمریكا به اسم مبارزه با تروریسم كمك 20 میلیارد دلاری به پاكستان می كند.'

این تحلیلگر در ادامه می افزاید: 'البته پاكستان درست تصور می كند كه علاقه آمریكا به برقراری امنیت در پاكستان تنها به خاطر منافع این كشور در كشورهای همسایه یعنی هند و افغانستان است. ضمناً آمریكا با وجود عمل به تعهدات اخیر خود نسبت به پاكستان اقدام به امضای قراردادی هسته ای در سال 2005 با هند نمود، كه در آن متعهد شده بود به هند كمك كند تا به یكی از قدرت های جهان مبدل گردد. از نظر پاكستان مشكل این قرارداد در این بود كه با امضای این قرارداد آمریكا به صورت مستقیم و غیرمستقیم به هند در ساخت سلاح های هسته ای كمك می كرد تا هند بتواند در برابر قدرت روزافزون چین در شرق دور موازنه قدرت را برقرار كند. چنین حمایت صریحی از هند باعث رنجش پاكستان شد.'

وی در تشریح علل ادامه روابط آمریكا و پاكستان می نویسد: 'با وجود ادامه كمك پاكستان به طالبان و شبكه حقانی، آمریكا به علت حمایت تداركاتی زمینی و هوایی و كمك در ردگیری و دستگیری اعضای القاعده در پاكستان بر روی كمك پاكستان حساب می كند. لذا آمریكا برای برهم نزدن روابط میان خود و پاكستان به حمایت پاكستان از طالبان و لشكر طیبه (كه مسئول مرگ چندین سرباز آمریكایی در افغانستان در سال 2004 بودند) اشاره ای نمی كند. در حقیقت پاكستان معتقد بود كه متحدین آمریكا دشمنان آنها(هند) هستند و آمریكا نیز شاهد بود كه پاكستان از دشمنان آنها (طالبان، شبكه حقانی و لشكر طیبه) حمایت می كند. ولی واشنگتن همیشه با این امید به این روابط ادامه می داد كه شاید كمك های مالی آمریكا به پاكستان باعث شود كه این كشور استرات‍ژی خود را در قبال آنها تغییر دهد و به ایجاد صلح در افغانستان كمك كند و سعی كند منازعات خود را با هند پایان داده و هند را به عنوان قدرت برتر منطقه بپذیرد. مطمئناً ایالات متحده دخالت نظامی و جنگ با پاكستان و تسلیم نمودن آنها را راه حل این مشكل نمی بیند. چرا كه می داند ارتش پاكستان از حمایت كامل مردمی برخوردار است و یك جنگ دیگر در منطقه تنها مسائل را پیچیده تر می كند.'

كریستین فیر در تحلیل روابط ده ساله اخیر آمریكا و پاكستان می گوید: 'با وجود اعلام رهبران پاكستان مبنی بر عدم نیاز پاكستان به كمك های آمریكا، ایالات متحده می داند كه پاكستان به كمك آنها در صندوق بین المللی پول نیاز دارد. پاكستان به خوبی می داند كه دنیا آنها را كشوری قوی می داند كه سقوط آن خطری برای منطقه محسوب می شود و لذا صندوق بین المللی پول یا مؤسسات مالی بین المللی دیگر حاضر نیستند اجازه دهند این كشور دچار بحران مالی شود.'

وی چنین نتیجه می گیرد: 'با این اوصاف واشنگتن به اعتماد پاكستان نیاز دارد. چرا كه نگرانی امنیتی اصلی آنها افغانستان یا ایران نیستند. نگرانی آنها كشوری است كه در منطقه مجهز به سلاح هسته ای است. یعنی خود پاكستان. لذا بهتر است دو كشور تنها براساس حقایق با یكدیگر رابطه برقرار كنند. بدترین نتیجه ای كه از عدم تحكیم روابط میان این دو كشور می تواند برای آمریكا حاصل شود این است كه پاكستان سرمایه ای در غرب نداشته باشد و در نتیجه چیزی برای از دست دادن نداشته باشد. چنین پاكستانی می تواند برای آمریكا بسیار خطرناك تر باشد. آمریكا نباید از پاكستان یك كره شمالی دیگر بسازد. پاكستان می تواند از كره شمالی به مراتب خطرناك تر، غیر قابل پیش بینی تر و قوی تر باشد.'

از نظر این تحلیلگر رفتن به هر راهی جز همكاری نزدیك با پاكستان نتیجه ای جز دردسر بیشتر برای ایالات متحده در پی نخواهد داشت.

**آینده روابط آمریكا و پاكستان

---------------------------------

علی اشرف خان در روزنامه پاك آبزرور (Pak Observer) پس از انتقاد از دولت پاكستان در كنار آمدن با دولت آمریكا برای پیش برد اهداف ایالات متحده در منطقه چنین می نویسد: 'زمان آن فرا رسیده كه در این همكاری استراتژیك بازنگری كنیم. درست است كه از نظر اقتصادی ما به آمریكا و سازمان های جهانی تابعه آن یعنی صندوق بین المللی پول و بانك جهانی وابسته هستیم؛ ولی این وابستگی بیش از منفعت برای ما ضرر در پی داشته است. بهتر است از این به بعد روی دو پای خود بایستیم و به توانایی های كشور خود متكی باشیم. حركات ایالات متحده در پاكستان نشان می دهد كه آینده این روابط توخالی است و هر چه زودتر به این روابط پایان داده و با عواقب آن روبرو شویم زودتر می توانیم آینده ای بهتر برای پاكستان بسازیم.'

وی معتقد است: 'اگر افرادی كه در وزارت خارجه ما كار می كردند همگی دارای بینش كافی بودند اجازه نمی دادند یك كشور خارجی در اوضاع داخلی كشور ما دخالت كند. مدیران مالی و اقتصادی ما نیز هیچ گاه جرأت این را نداشتند كه نظام مالی كشور را از هم بپاشند (كه در نتیجه آن تعداد افرادی كه زیر خط فقر زندگی می كنند دو برابر شود) تا بتوانند به خواسته های اربابان خود جامه عمل بپوشانند. بهترین راه موجود برای ما تحكیم بیشتر روابط با چین و ایران است. البته در این كار باید عجله كنیم. پس چرا باید تأخیر كنیم و با همسایگان خود كه می توانند به كمك ما بیایند و از كمك ما بهره ببرند رابطه برقرار نكنیم؟ با بهتر كردن روابط خود با شانگهای می توانیم به عنوان كشوری مستقل مورد احترام سایر كشورها قرار بگیریم و اوضاع كشور را بهبود ببخشیم. به هر حال انتخاب با ماست.'

در مقابل 'سوزان اپستاین' و 'آلن كرونسدات' در گزارش تحقیقاتی خود به كنگره ایالات متحده، درباره روابط خارجه آمریكا با پاكستان(CRS) بر تداوم حضور آمریكا در پاكستان تأكید دارند و می نویسند: 'احساسات ضدآمریكایی در پاكستان عمیق و قدرتمند است. نظر كلی بر این است كه با تداوم كمك های قابل توجه و طولانی مدت به طرح های توسعه می توان در قلب ها و اذهان مردم این كشور جای گرفت و این كار نیز باید هوشمندانه و با نظارت دقیق صورت پذیرد. تحقیقات انجام شده پس از زلزله سال 2005 در پاكستان نشان داد كه كمك های انسان دوستانه با سرعت بیشتری اعتماد افراد یك جامعه را به كشور های كمك كننده جلب می كند.'

آنها در ادامه می نویسند: 'حملات نظامی آمریكا در مرز افغانستان كه منجر به مرگ چندین سرباز پاكستانی در ماه می 2011 شد، و حملات هواپیماهای بدون سرنشین به مناطق مسكونی، باعث شدند واشنگتن رد پای حضور خود را در برخی مناطق كاهش دهد. مخصوصاً در شهرهای اطراف مرز افغانستان. با این حال گزارشات خبری نشان می دهند كه در سال 2011 دولت ایالات متحده به تمامی گروه های كمك رسانی خود دستور داده است كه به هنگام پخش كمك ها در میان مردم اقدام به تبلیغ برای كشور خود بكنند.'

آنها در گزارش خود چند راهكار برای افزایش اعتماد پاكستانی ها به برنامه های ایالات متحده ارائه می كنند كه یكی از آنها به این قرار است: 'باید مراقب مسائلی كه ممكن است در توسعه و پیش برد اهداف مضر باشند، باشیم و سطح انتظارات خود را بالا نبریم و باید در اجرای رویكرد خویش صبور باشیم.'

این محققان در رابطه با آینده روابط میان آمریكا و پاكستان می گویند: 'بسیاری از تحلیلگران سیاسی دولتی و مستقل بر این باورند كه اهداف استراتژیك آمریكا وابسته عمیقی به وجود پاكستانی با ثبات دارد، كه خود بتواند بر تمامی مناطق تحت سلطه خود مسلط باشد و در حفظ ثبات افغانستان و مبارزه با تروریسم در منطقه و برقراری ثبات در خاورمیانه، كمك كند. این تحلیلگران بر ادامه روابط دو طرفه میان پاكستان و آمریكا با وجود تمامی تردیدها تأكید دارند. با وجود فشار بسیار زیاد بر بودجه مالی پیشنهاد می شود راهكاری برای ادامه كمك های مالی به پاكستان برای تضمین امنیت نیروهای آمریكایی مستقر در افغانستان و پاكستان یافته شود. قطع كردن این كمك های مالی كمكی به عدم اعتماد موجود میان این دو دولت نخواهد كرد.'

دكتر 'نور الحق' سردبیر نشریه داون(Dawn) چاپ اسلام آباد معتقد است، تنها تأثیر این كمك های ایالات متحده اعتیاد آوری آنهاست. او معتقد است كه باید پیش از اینكه دیر شود قانون گذاران این كمك ها و هرگونه درخواست دیگری كه همراه این كمك ها به آنها می رسد را رد كنند.

**تأثیر مناسبات هسته ای آمریكا و هند بر روابط آنها با پاكستان

----------------------------------------------------------------------

'جیشری باجورا' و 'استر پن' در تحلیل خود از مناسبات هسته ای جدید میان ایالات متحده و هند و تأثیر آن بر روابط دو كشور با پاكستان برای شورای روابط خارجی آمریكا (CFR) می نویسند: 'به پاكستان چنین قراردادی از سوی واشنگتن ارائه نشده است. برخی تحلیلگران معتقدند كه چنین حركتی از سوی ایالات متحده موجب ایجاد رقابت بیشتر میان این دو ملت (هند و پاكستان) در دستیابی به سلاح هسته ای شده و فشارها را در منطقه شبه قاره هند افزایش می دهد. برخی از این تحلیلگران نگران این نكته هستند كه شاید با این شرایط پاكستان برای بستن قراردادی مشابه سراغ كشور دیگری مانند چین برود.'

پژوهش**م.ك**9123